DİSK/KESK v. Turkey (Toplanma özgürlüğü)

DİSK/KESK v. Türkiye kararı üzere kısa bir inceleme

            Toplanma özgürlüğü herkesin, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahip olmasın kapsar. Bu zaman uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunla belirlenir. Bu bakımdan aşağıdaki yerlerde toplantı ve gösteriş yapılmaz:
1.genel yollarda

2.parklarda

3.mabetlerde

4.kamu hizmeti görülen bina ve tesislerde

Toplantı ve gösteri yapma hakkının sınırlandırılmasının ölçütleri:

a.       Kanunca öngörülmelidir

b.      Demokratik toplumca öngörülmediği sürece sınırlama olmamalıdır

Eğer toplantıya ve yürüyüşe herhangi bir müdahile olacaksa bu orantılı şekilde olmalıdır.

Somut olay bakımından değerlendirme:

Eğer bir toplantı geçirilecekse ve bu toplantı genel kamu açısından bir saldırı ve tehlike niteliğinde değilse bu zaman devlet adına hareket eden yetkili makamların herhangi bir müdahalesi bulunmamladır. Eğer bu durumda müdahile olursa bu toplantı ve gösteriyi düzenleyenlerin hakları ihlal edilmesine neden olur. İnceldiğimiz olayda, başvuranlar barışçıl toplanma haklarını serbest şekilde kullana bilmediklerinden dolayı hakları ihlal edilmiştir.

Olayda devletin müdahalesi kanunla öngörülmüştür( Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu, 22.ve 24.m ). Göstericiler barışçıl nitelikte toplantı ve gösteriş yapmak isterken, devletlerin üzerine bazı yükümlülükler düşür: a) hakkın kullanımına ilişkin makul olmayan sınırlamalar getirmemeli, b) hakkın etkin kullana bilmesini sağlamalıdır. Ancak herhangi bir ulusal güvenlik söz konusu olduğu zaman bazı sınırlamalar yapıla bilir ki, hakkın özüne zarar gelmemelidir. Bu olayda, polis istihbarat bilgileri esasında böyle bir tehlikenin olduğunu ileri sürmüş ve toplantıyı engellemeye çalışmıştır. Ama burada dikkati çeken önemli noktalardan biri polisin bu sınırlamayı toplantı başlamadan yapmasıdır. Öyle ki, bayrama geçilen günün ilk zamanlarında toplantı için insanların ulaşmak istediği taşıtların faaliyeti durdurulmuştur. Bu kendiliğinden toplantının barışçıl mı yoksa saldırı niteliğinde olduğunu belirlemeden atılan ilk adımdır ve insanların toplantı hakkının özüne dokunulmuştur. Devlet resmileri toplantıyı başka yerde yapmaları için yer önerseler de burada da bir sorun var. Mesela devletin önermiş olduğu yer vatandaşların ulaşımı için zor veya toplumun dikkatini çekmeyecek nitelikte bir yer ola bilir. Ne kadar ki, devletin elinde toplantı zamanı ulusal güvenliğin bozulmasına ilişkin raporlar olsa da, hakkın özüne dokunulmamalıdır ve toplantı başlamadan böyle müdahilde bulunması bu hakkın ihlaline neden ola bilir. Öyle ki, eğer herhangi bir sınırlandırma yapılacaksa, tehlikenin olduğuna ilişkin varsayımlar şüphe doğurmayacak şekilde olmalıdır. Varsayımsal riskler barışçıl toplanma özgürlüğünün sınırlandırılması için meşru gerekçe olarak kabul edilemez. Olay bakımından göstericilerin kamu düzeni için bir tehlike oluşturacağı resmi makamlar tarafından tam olarak belirlenmemiştir.

Orantılılık meselesi: Dikkat edildiği zaman, polisin müdahalesi kutlama yapılmadan başlanmıştır ve bu müdahalelerde gaz bombası kullanılmıştır. Gaz bombası insanların sağlığı için zararlı olduğundan ve bazı göstericilerin hastaneye sığınmalarına rağmen bunun devam etmesi yetkili şahısların orantısız biçimde hareket etmesini gösterir. Toplantının tarafların kendi irade beyanları ile durdurulmasına rağmen göstericilere karşı bazı uygulamalar devam etmiştir ki, bu da devletin orantılılık biçiminden uzak olarak hareket ettiğini gösterir.
Toplantının önceden izin alınıp alınmamasına ilişkin: Burada söylemek gerekir ki, her ne kadar toplantı düzenleyecek insanlar toplantının düzenlemesi için önceden izin almaları gerekirken, bunu yapmasalar bile, yetkili makamlar onların bu tutumunu hoşgörü ile karşılamalı ve herhangi bir tehlike yaratmadan bunu önlemeye çalışılmalıdır. Söz konusu olayda, toplantı düzenlemek isteyenler, sabahın erken saatlerinde izin almadan toplanmışlardır. Ama yetkili makamlar bunu hoşgörü ile karşılamamış ve onlara karşı bir sıra yaptırımlar uygulamıştır ki, bunlardan bazıları onların hayatları için tehlike doğurmuştur. Bu bakımdan devlet toplanma hakkının özüne dokunarak göstericilerin hakkını ihlal etmiştir.