Azerbaycan Ceza Hukukunda bilirkişi incelemesi ve raporu

Azerbaycan Ceza Hukukunda Bilirkişi incelemesi ve raporu

Madde: 264 Bilirkişi incelemesi

264.1. Bilirkişi incelemesi, bilim, teknik, sanat ve  güzel sanat alanlarında, bunun yanı sıra belirli araştırmaların metotları açısından özel bilgilerin talep edildiyi ceza soruşturması kapsamında önem arz eden hallerin belirlenmesi amacı ile yapılmaktadır.

264.2. Tahkikatçı, savcı, ilkin soruşturmayı yürüten baş savcı, uzman ve ceza soruşturmasının diğer taraflarının özel bilgilere sahip olması ceza soruşturması yürüten kurumun ilgili durumlarda bilirkişi incelemesinin uygulaması zorunluğunu ortadan kaldırmaz. Bu Kanun’un 140.0.1-140.0.4-cü maddalerinde öngörülen durumların aşkarlanması amacıyla gerekli bilirkişi incelemesinin uygulanması mecburidir.

264.3. Bilirkişi incelemesi savcının kararına veya ceza soruşturma soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suç şeklinde hayata geçirilerse müvekkil tarafın yazılı başvurusu üzre yürütülür. Bilirkişi incelemesinin uygulanması hakkındaki karar onun yöneltildiği kişiler bakımından zorunludur.

264.4. Bilirkişi incelemesininin uygulanması hakkında kabul edilen kararda şunlar gösterilmelidir:

264.4.1. Kararın çıkarıldığı tarih, zaman ve yer;

264.4.2. Savcının soyismi, ismi ve babasının soyismi ve vazifesi;

264.4.3. Bilirikişi incelemesini gerektiren somut haller ve onun güdülerinin esaslandırılması;

264.4.4. Aşkar edildiği ve götürüldüğü yer, zaman ve durum bildirilmekle, bilirkişi incelemesine gönderilen maddi deliller ve diğer nesneler, bilirikişi incelemesi işin malzameleri esas alınarak yürütüldükte ise bilirkişinin gelmiş olduğu sonucun dayanağı olacak bilgiler;

264.4.5. Bilirkişiye yöneltilen sorular;

264.4.6. Bilirkişi incelemesini yürürmekle yetkili kılınan kurumun ismi veya bireyin soyismi.

264.5. Ceza soruşturmasının soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suç esasında yürütülmesi durumunda,  savunma tarafının çıkarlarına yarayacak durumların aşkarlanması amacıyla, savunmacı kendi isteği ile bir veya bir kaç bilirikişiye, bilirkişi kurumuna bilirkişi incelemesi hakkının sözleşmeye uygun ödenilmesi şartıyla bilirkişi incelemesinin yürütülmesine ilişkin resmi şekilde başvuruda bulunma hakkına sahiptir.

264.4.6. Ceza soruşturması soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suç esasında yürütüldüğü halde, bilirkişi incelemesi savunma tarafının isteği üzerine ve onun hesabına yapılmaktaysa, bilirkişiye sorular listesi ve tahkikat nesneleri verilir.

264.4.7. Ceza soruştuması soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suç esasında yürütüldüğü halde, savunma tarafının resmi başvurusu esasında bilirkişi incelemesini yürüten bilirkişinin sunduğu raporlar, mahkeme tarafindan evraklara ilave edilmekte ve diğer delillerle paralel değerlendirilir.

Madde. 265. Yalnızbaşına ve komisyon bilirkişi incelemesi

265.1. Bilirkişi incelemesini, özel bilgilere sahip, bilirkişi olarak atana bilen bir veya bir kaç kişi yürüte bilir.

265.2. Yalnızbaşına bilirkişi incelemesinin yürütülmesi bir bilirkişiye veya belirli bilirkişiyi atayan bilirkişi kurmunun başkanına havale edilir.

265.3. Çokçeşitli ve tekrar bilirkişi incelemesi aynı bilim dalından olan bilirikişi komisyonları tarafindan yürütülür. Tarafların ricası ile bilirkişi komisyonunun terkibine onların gösterdiği bilirkişiler de dahil edile bilir. Bilirkişiler kendi aralarında görüşler sunur ve ortak bir fikre geldikde raporu imzalarlar. Bilirkişiler arasında görüş ayrılığı oldukta onlardan her biri görüş ayrılığı doğurmuş bir veya bir kaç soruya ilişkin ayrıca rapor düzenler.

265.4. Komisyon bilirkişi incelenmesinin yürütülmesi hakkında kararın icrasi bilirkişi kurumunun başkanı için zorunludur. Herhangi bilirkişi incelemesinin yürütülmesi bilirkişi kurumun havale edildikde, bu kurumun başkanı bilirkişi incelesmesi için bilirkişi komisyonu kura bilir.  

Madde. 266.  Kompleks bilirkişi incelemesi

266.1. Ceza soruşturması için önemli olan durumlar farklı bilgi veya bilim dalları yahut bilginin bir dalı dahilinde farklı açılar sistemi kapsamında yalnız bir kaç araştırma yapılmakla aşkarlana bildikde kompleks bilirkişi incelemesi uygulanır.

266.2. Bilirkişiler kendi yetkileri dahilinde kompleks bilirkişi incelemesi kapsamında aşkarlanmış bilgilerin toplusu esasında ortaya çıkarılması için bilirkişi incelemesi uygulandığı durumlar bakımından ulaşdığı sonucu açıklarlar.

266.3. Bilirkişi, kompleks bilirkişi incelemesinin onun yetksine girmeyen bölümünü imzalayamaz.

266.4. Kompleks bilirkişinin aparılması bilirkişi kurumuna havale edildikde, kompleks araştırmaların teşkili aynı kurumun başkanı tarafindan yapılmalıdır.

Madde. 267. İlave ve Tekrar bilirkişi incelemesi

267.1. Bilirkişi yöneltilmiş sorulara tam cevap vermezse veya araştırma yapılmış nesneler bakımından savcının ilave soruları ortaya çıktıkta, yapılmış araştırmanın veya rapordaki boşluğun ortadan kaldırması için aynı veya başka bilirkişi tarafından ilave bilirkişi incelemesi yürütülür.

267.2. Bilirkişinin raporu yeteri kadar esaslı olmadıkta veya şüphe doğurdukta veya onun esaslandığı deliller itibarsız hesap edildikte veya bilirkişi incelemesinin yürütülmesini usül kuralları ihlal edildikte tekrar bilirkişi incelemesi uygulanır.

267.3. Tekrar bilirkişi incelemsi başka bilirkişiye havale edilir. Önceki bilirikişi incelemesi yürütmüş bilirkişiler tekrar bilirkişi incelemesinin yürütülmesine katıla ve açıklamalar vere bilir, ancak araştırma zamanı ve rapor hazırlanırken katılamaz.

267.4. Tekrar bilirkişi incelemesinin yürütülmesine ilişkin kararda önceki bilirkişi incelemelerin sonuçlarının kabul edilmemesinin sebepleri gösterilmelidir. Tekrar bilirkişi incelemesi tayin edilirken bilirkişiye önceki uygulanmış araştırma çeşitlerinin ilmi dayanaklığı bakımından soru yöneltile bilir.

 Madde. 268. Bilirkişi incelemesinin uygulanması ve yürütülmesi zamanı şüpheli ve ya suçlanan bireyin hakları

268.1. Savcının kararına dayanarak bilirkişi incelenmesinin uygulanması ve yürütülmesi zamanı şübheli veya suçlanan birey aşağıdaki haklara sahiptir:

268.1.1. Protokol hazırlamakla bilirkişinin incelnemesinin yürütülmesinden önce onun uygulanması hakkında savcının kararını incelemek ve ona ait olan haklarla ilgili bilgi edinmek

268.1.2. Bilirikişiye itiraz etmek

268.1.3. Bilirkişinin onun gösterdiği bireyler içerisinden atanmasına talep ireli sürmek

268.1.4. Kendi hesabına ve kendi teşebbüsü ile alternatif bilirkişi incelemesini yürütmek ve onun raporunun ceza soruşturmasına ilave edilmesine dair talepte bulunmak

268.1.5. Görüşünün alınması için savcı tarafindan atanmış bilirkişiye ilave sorular yöneltmek

268.1.6. Savcının izniyle bilirkişi incelemesinin yürütülmesine katılmak, bu zaman uygulanmış araştırma yöntemlerinin mahiyyetinin ve alınmış sonuçların açıklamasını bilirkişiden talep etmek ve bilirkişiye açıklamalar vermek

268.1.7. Bilirkişinin raporunu savcı aldıktan sonra en geci 10 gün içinde onu incelemek, ilave ya da tekrar bilirkişi incelemesinin yapılması hakkında talepte bulunmak

268.1.8. Onun talebi üzerine yürütülen bilirkişinin sorgulanmasına katılımak

268.2. Sadalanmış haklar aynı zamanda psikoloji durumu uygun olduğu halde hakkında zorunlu tıbbi uygulamalara tabi tutulmuş soruşturma yürütülen bireye de mahsusdur

Madde. 269.  Bilirkişi incelemesi kurumunda bilirkişi incelmesinin yürütülmesi

269.1. Savcı bilirkişi incelemesi hakkında kararını, tahkikat nesnelerini, gerek olduğu halde ise soruşturma dosyesini rapor verilmesi için bilirkişi kurumunun başkanına gönderir. Bilirkişi incelemesi bilirkişi kurumunun bireyleri tarafından yürütülür. Kararda bilirkişi incelemesinin kim tarafından yapılması gösterilmezse bilirkişi kurumunun başkanı bilirkişi incelmesini o kurumun bireylerinden bir ve ya bir kaçına havale edir ve bu hakta bilirkişi incelemesini tayin etmiş şahsa bilgi verir.

269.2. Bilirkişi incelemesi savunma tarafının isteği doğrultusunda ve onun hesabına yürütüldükte savunma tarafı bilirkişi kurumunun başkanına sorular listesi ve araştırma için nesneleri gönderir.

269.3. Bilirkişi kurumunun başkanının vazifeleri:

269.3.1. Bilrikişiye onun bu kanunun 97.4 ve 97.6.maddelerinde öngörülen hak ve görevlerini açıklar.

269.3.2. Bilirkişiyi kasten sahte rapor sunması halinde ceza yükümlülüğü hakkında bilgilendirir ve buna ilişkin bilirkişinin atanması hakkında kararda bilirkişinin imzası ile tasdik edilmiş belirli bir not düşer.

269.3.3. Bilirkişi incelemesinin uygulanmasını sağlar.

269.3.4. Tahkikat nesnelerinin korunması için gerekli önlemler alır.

269.3.5. Bilirikişi incelemelerinin bitme süresini belirler.

269.4. Bilirkişi kurumunun başkanı bilirkişiye araştırmanın gedişi ve onun gelmiş olduğu sonuçları önceden etkileyecek emirler vermek hakkına sahip değildir.

                                                           

Madde. 270.   Bilirkişi incelemesi kurumundan kenar bilirkişi incelemesinin yürütülmesi

270.1. Bilirkişi incelemesi kurumundan kenarda bilirkişi incelemesinin yürütülmesi yürütüldükte, savcı bilirkişi incelemesinin tayin edilmesine ilişkin karar kabul edildikten sonra aşağıdakileri uygular:

270.1.1. bilirkişi incelemesinin yürütülmesine yetkili kılınan şahsı davet eder

270.1.2. onun kimliğine ve yetkilerine emin olur

270.1.3. bilirkişinin şübheli, suçlanan, zarar görmüş şahıs ve ceza muhakemesinin diğer taraflarına ilişkin münasebetini belirler ve bilirkişiye itiraz neden ola bilecek gerekçelerin olup olmadığını kontrol eder

270.1.4. bilirkişi incelemesinin tayin edilmesi hakkındaki kararı bilirkişiye takdim eder

270.1.5. bilirkişiye onun bu kanunun 97.4 ve 97.6 cı maddelerinde belirtilmiş hak ve yükümlülüklerinin izah eder

270.1.6 bilirkişiyi kasten sahte rapor vereceği halde, ceza yükümlülüğü ile ilgili bilgilendirir

270.1.7. bilirkişinin istek ve ricalarını not eder

270.1.8. bu kanunun 270.1.2-270.1.8. ci maddelerinde belirtilmiş görevlerin yapılmasına ilişkin bilirkişi incelemesinin tayin edilmesi hakkındaki kararla bilirkişinin bilgilendirilmesine dair protokolde not düşer

270.1.9. bilirkişinin isteklerinin kabul veya ret edilmesine dair gerekçelendirilmiş karar kabul eder

270.2. şübheli, suçlanan, zarar görmüş şahsın ve şahidin vücudunun veya psikolojik durumunun araştırılması gerekli oldukta, yahut aynı şahısların bilirkişi incelemesi yürütülmesinde iştirakı gerekli görüldükte, savcı belirtilen şahısların bilirkişinin olduğu yere götürülmesinin sağlamalıdır.

270.3. bilirkişi incelemesi savunma tarafının isteği üzerine ve onun hesabına yürütüldükte bilirkişi ile savunma tarafı arasında sözleşme yapılır. Savunma tarafı bilirkişi incelemesinin yürütülmesi masraflarını karşılar ve bilirkişi sorular listesini ve araştırma için gerekli nesneleri sunar.

Madde. 271.  Bilirkişi raporu

271.1. Bilirkişi incelemesinin yürütülmesine başlanması hakkında savcının kararının bilirkişiye iletildiği veya bilirkişi ile savunma tarafı arasında sözleşmenin imzalandığı  anadan 1 (bir) aydan geç olamamak şartıyla bilirkişi gerekli ararştırmaları yapar, yazılı rapor hazırlar, onu kendi imzasıyla onaylar ve derhal bilirkişi incelemesi tayin etmiş şahsa veya savunma tarafına yollar.

271.2. Bilirkişi raporunda aşağıdakiler yer alır:

271.2.1. Bilirkişi incelemesinin yürütüldüğü tarih zaman ve yer;

271.2.2. Bilirkişi incelemesi yürüten şahsın soyismi, ismi, babasının ismi, eğitimi, mesleği, mesleği üzere çalışma süresi, bilimsel derecesi, tutduğu vazife;

271.2.3. Kasten sahte rapor vereceği halde ceza yükümlülüğünün bilirkişiye malum olmasını tasdik eden not;

271.2.4 Bilirkişi incelemesinin yürütülmesi için gerekçeler;

271.2.5. Bilirkişi incelemesinin yürütülmesinde iştirak etmiş şahıslarla ilgili bilgiler ( soyisimleri, isimleri, babalarının isimleri ve ev adresleri);

271.2.6 Bilirkişi incelemesinin yürütülmesinin özellikleri, aynı zamanda bilirkişinin ceza dosyesinin hangi kıstaslarından yararlanması, hangi maddi delillerin, örneklerin ve diğer objelerin araştırılması, hangi metotların kullanılması ve onların itibarlılıq derecesi, yöneldilmiş sorulara gerekçelendirilmiş cevaplar, bilirkişinin gayreti ile aşkarlanmış ceza soruşturması için önemeli olan hallerle ilgili not.

271.3. Bilirkişinin raporuna bilirkişinin gelmiş olduğu sonuçları onaylayan maddi deliller, örnekler, diğer malzemeler, resimler, şemalar, tablolar ilave edilir.

271.4. Araştırma zamanı sunulmuş malzemelerin ve bilirkişinin özel bilgilerinin yeterli kadar olmadığı aşkarlandıkta bilirkişinin raporunda ona yöneltilmiş soruların hepsine veya bir kısmına cevap vermesinin mümkünsüz olduğunu gerekçelendiren hüküm belirtilmelidir.

271.5. Bilirkişinin raporu bilirkişi incelemesi yürütmüş şahıslar tarafından imzalanır ( bu imzaların doğruluğu bilirkişi incelemesi kurumunun başkanı tarafəndan onaylanır ).

Madde. 272. Bilirkişinin sorgulanması

272.1. Bilirkişinin raporu yeterli kadar aydın olmadıkta veya hemin raporda ilave araştırmalar aparılmasını gerektirmeyen boşluklar oldukta, aynı zamanda bilirkişinin uyguladığı metotlar veya kullandığı terminleri kesinleştirmek gereği yarandıkta savcı bilirkişini sorgulamak hakkına sahiptir.

272.2. Bilirkişinin çağrılması ve sorgulanması bu kanunun 226 227 ve 230 cu meddelerinde belirtilmiş hükümlere uygun olarak yapılır.

272.3 Bilirkişi rapor sunana kadar onun sorgulanması yasaktır.